Wisła to ważny ośrodek wypoczynkowy i turystyczny w Beskidzie Sądeckim. Miasto Adama Małysza i Jerzego Pilcha. To tu rozpoczyna swój bieg najdłuższa polska rzeka.
Miasto leży w głębi Beskidu Śląskiego, a najwyższe okoliczne wzniesienia to Barania Góra (1220 m n.p.m.) i Stożek Wielki (978 m n.p.m.). Ze źródeł na Baraniej Górze wypływają potoki Czarna i Biała Wisełka, które po połączeniu się i przyjęciu wód potoku Malinka tworzą rzekę Wisłę.
W XIX w. miejscowość rozwijała się i zaczął się też zmieniać jej „profil”. W związku z uruchomieniem z pod koniec XVIII w. na terenie Śląska Cieszyńskiego (w Ustroniu i Trzyńcu) hut, potrzebna była duża ilość drewna. Służba leśna zaczęła więc usuwać górali ze śródleśnych łąk, które następnie zalesiano. Doprowadziło to do upadku pasterstwa, które jedynie w formie szczątkowej dotrwało do połowy XX w.
Równolegle zaczął się rozwój ruchu turystycznego, związanego z wyprawami do źródeł Wisły. Pierwszą udokumentowaną wycieczkę na szczyt Baraniej Góry odbył późniejszy książę pszczyński Ludwig von Anhalt-Köthen-Pless 14 sierpnia 1810 r. Pod koniec XIX w. wybudowano pierwsze wille wypoczynkowe: „Warszawa”, „Maja” i „Sokół” oraz „Placówka” (nazwana tak na pamiątkę pobytu Bolesława Prusa), a do Wisły zaczęli zjeżdżać letnicy.
Nie wszystkim się w niej jednak podobało. Maria Konopnicka, która gościła tu w 1896 r., w liście do córki z 17 lipca pisała: „...pierwsza rzecz, mimo wszystko, do Wisły, bo tania. I prawda, tania zupełnie, ale pokoiki zupełnie pod dachem, bez podbitek, tak że żywica od gorąca topnieje na belkach (...)”.
W 1915 r. Wisłę uznano za letnisko, w latach 1928-33 doprowadzono linię kolejową na trasie Ustroń – Wisła Głębce. W okresie międzywojennym znacznie rozbudowano miejscowość. Druga fala rozbudowy przypadła na lata 60. i 70. Od 1962 r. Wisła posiada prawa miejskie.
Co warto w Wiśle zobaczyć?
Na pewno kościół ewangelicki Apostołów Piotra i Pawła z lat 1833-38 (klasycystyczny, z wieżą z lat 1861-63), starą szkołę ewangelicką z 1824 r., czy neogotycki kościół katolicki Wniebowzięcia NMP z lat 1850-56 (wzniesiono go na miejscu drewnianej świątyni ewangelickiej z 1644 r.). Nie omińcie karczmy z 1794 r., w której mieści się obecnie Muzeum Beskidzkie (to oddział Muzeum Śląska Cieszyńskiego), zameczku myśliwskiego arcyksięcia Fryderyka Habsburga, wybudowanego w 1897 r. na Przysłopie pod Baranią Górą (w 1986 r. przeniesiono go do centrum Wisły) oraz zamku prezydenckiego na Zadnim Groniu z 1930 r. (według projektu prof. Adolfa Szyszko-Bohusza), czy drewnianych willi z początku XX w.
Fani skoków narciarskich koniecznie muszą odwiedzić Muzeum Adama Małysza, w którym można zobaczyć m.in. jego liczne trofea, np. cztery Kryształowe Kule za zdobycie Pucharu Świata oraz narty, na których skakał „Orzeł z Wisły”. W Wiśle Łabajowie znajduje się też galeria sztuki japońskiej, w którym obejrzycie m.in.: ningyō (lalki japońskie), drzeworyty (w tym zbiory Hiroshige Andō), kimona oraz pasy obi.
Miłośnicy literatury mogą też zabrać ze sobą w podróż jedną z książek Jerzego Pilcha i spróbować odnaleźć jego Wisłę. A był z nią bardzo mocno związany i powracał do niej w swych utworach wielokrotnie.
„Jestem człowiekiem wystarczająco intensywnie zakorzenionym w swoim miejscu na ziemi – jest to faktycznie Wisła – by zachować w sobie ciekawość dla paru innych miejsc na ziemi. Otóż ja nie muszę drogą kupna nabywać kawałka łąki w Bieszczadach czy Sudetach i nie muszę następnie dawać temu kawałkowi pola nominacji ma moją własną, najlepiej mitologiczną >małą ojczyznę<. Nie muszę, ponieważ swój kawałek pola, swoje stare domy, stare sady i stare ogrody my mamy od pokoleń” – pisał Pilch.
Wisła to także wspaniałe miejsce na górskie wędrówki i spacery.
- Wisła - Soszów Wielki (886 m n.p.m.), 3,5 godziny;
- Wisła - Biały Krzyż (940 m n.p.m.), 4 godziny;
- Wisła, Groń - Barania Góra (1220 m. n.p.m.), 5 godzin;
- Wisła, Dziechcinka - Schronisko PTTK na Stożku, 2,5 godziny;
- Wisła, Czarne - Barania Góra (1220 m. n.p.m.), 3 godziny;
- Główny Szlak Beskidzki: Ustroń Polana - Czantoria Wielka (995 m n.p.m.) - Soszów Wielki (886 m n.p.m.) - Cieślar (918 m n.p.m.) - Stożek Mały (848 m n.p.m.), 4,5 godziny, powrót do Wisły szlakiem żółtym - 1,5 godziny.
- czerwony: Wisła Dworzec PKS - Wisła Oaza przez centrum (45 minut);
- czerwony: Wisła Dworzec PKS – Wisła Oaza PKS przez Skolnity (2 godziny);
- czerwony: Wisła Głębce PKP – Wisła Kopydło przez Kobylą (2,5 godziny);
- zielony: Wisła Głębce PKP – Wisła Wierchy PKS przez Groniczek (1,5 godziny);
- zielony: Wisła Dworzec PKS – Wisła Kopydło przez Groniczek (1,3 godziny);
- żółty: Wisła Dworzec PKS – Wisła Centrum przez Bukową (2,5 godziny);
- zielony: Wisła Nowa Osada PTTK „Nad Zaporą” – Przełęcz Kubalonka (2 godziny);
- żółty: Wisła Jawornik Hotel Stok PKS – Skolnity (godzina);
- niebieski: Wisła Malinka Spółdzielnia PKS – Czarne Fojtula p. Cienków (godzina);
- zielony: Wisła Malinka Spółdzielnia PKS – Malinka Centrum PKS (2,5 godziny).
Jedno jest pewne: nie będziecie się w Wiśle nudzili!
Czy wiecie, że:
→ Najdłuższa i największa polska rzeka – Wisła ma swój początek właśnie w mieście Wisła. Potok Wisełka tworzą potoczki źródłowe: Czarna Wisełka i Biała Wisełka.
→ Pierwsi osadnicy pojawili się w tych okolicach na przełomie XVI i XVII w. Byli drwalami, dostarczali drewno opałowe i gonty do zamku w Cieszynie. Prawie równocześnie osiedlili się tu również Wołosi, którzy byli pasterzami. Pierwszy dokument wspominający wieś pochodzi z 1615 r. W najstarszej księdze gruntowej Wisły z 1644 r. można znaleźć zapis o zamknięciu drewnianego kościoła ewangelickiego, co zdaje się dowodzić, że od samego początku Wisła była wsią protestancką.
→ W 1911 r. uruchomiono w centrum wsi nowoczesny zakład kąpielowy, a ponieważ w lecie tego roku przebywało w Wiśle około 300 gości, Rząd Krajowy w Opawie oficjalnie uznał wieś za letnisko.
→Okres okupacji niemieckiej należy do najtragiczniejszych w historii Wisły. Podczas II wojny światowej Wisła nosiła nazwę Weichsel O.S. (1941-45), a w 1945 r. Hohenweichsel. Większość pensjonatów zajęło wojsko, a wiele rodzin deportowano w głąb Rzeszy lub do Generalnego Gubernatorstwa.
→ Na głównym deptaku Wisły – Placu Hoffa została utworzona Aleja Gwiazd Sportu. Pamiątkowe tablice mają tam między innymi Adam Małysz, Apoloniusz Tajner, Przemysła Saleta, Piotr Żyła.
→ W Domu Zdrojowym w Wiśle znajduje się słodka figura Adama Małysza - wykonano ją z białej czekolady. Waży aż 180 kg. Niestety wszyscy czekoladoholicy muszą obejść się smakiem. Po próbach jej smakowania figurę ukryto w szklanej gablocie.
RK
